خانه عباسیان کاشان

خانه عباسیان یکی از خانه های تاریخی کاشان است که از لحاظ معماری و تزیینات حایز اهمیت فراوان است و از برجسته‌ترین آثار معماری اسلامی و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران اسلامی است. این خانه که از مهمترین دیدنی های اصفهان به شمار می رود، بین سالهای 1245-1250 ساخته شد و در خیابان علوی در کوی سلطان امیراحمد شهر کاشان قرار دارد. این خانه که با شماره 2020 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده، بخشی از آن به بنیاد سهراب سپهری نقاش و شاعر نامدار معاصر تعلق گرفته است.

خانه‌های عباسیان که بسیار مورد توجه گردشگران تور اصفهان است، به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت می‌باشد. سبک اصلی معماری بنا به گودال باغچه موسوم است. در این سبک معماری، بنا پایین‌تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحاً گود می‌باشد.

مجموعه خانه عباسیان شامل 5 حیاط و گودال باغچه است که پس از فوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت 5 باب خانه مستقل از هم درآمد. در سال‌های اخیر 4 باب از 5 باب خانه خریداری و بازسازی شد. از4 باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها حوض خانه که محل مدرس آیت الله علوی بوده، و در اصل باغ بوده است ، که داخل باغ هشت باب خانه جدید ساخته شده است و بخشی از آن منزل مسکونی آیت الله علوی بوده که به صورت نیمه مخروبه باقی مانده است.

دلایل ساخت بنا به این شکل:

• استفاده از آب قنات: در گذشته به علت استفاده از آب قنات و به جهت تامین فشار آب برای جریان داشتن در قسمت های مختلف بنا، آنرا نسبت به سطح کوچه عمیق تر می ساخته اند.

• استفاده از خاصیت عایق بودن خاک در مقابل حرارت و برودت در گرما و سرما برای خنک سازی و گرم کردن بنا در تابستان و زمستان.

• استفاده از خاک گود برداری برای تامین مصالح به کار رفته در بنا.

ویژگی‌های معماری خانه عباسیان:

• قرینه سازی: در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملاً قرینه می‌باشد.

• تنوع فصلی: بنا دارای قسمت‌های تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمت‌های خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل، استفاده می‌شده است.

• معماری درونگرا: بر خلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می‌باشد. در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد.

• معماری محجّبه یا نقاب‌دار: به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می‌باشد. از مصادیق این امر، تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، اتاق‌های تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانمها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و... می باشد. حتی برای کوبه درب‌ها نیز دو دستگیره با صداهای متفاوت تعبیه شده که از طریق صدای کوبه می‌شده به جنسیت فردی که پشت درب است پی برد.